H Νάξος, ο Σανούδος & η Αυγούστα στους Εμπόρους των Εθνών του Παπαδιαμάντη

Στους ''ΕΜΠΟΡΟΥΣ ΤΩΝ ΕΘΝΩΝ'' του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη ο Ιωάννης Μούχρας πλούσιος ευπατρίδης της Νάξου σε κάποιον από τους πολλούς του αγώνες με τους πειρατές το 1199, συναντά τον Βενετό Μάρκο Σανούδο, που βρισκόταν αιχμάλωτος μέσα σε πειρατικό πλοίο. Ο μαύρος Μιρχάν προδίδοντας τους πειρατές ελευθερώνει τον Σανούδο μαζί με τους άλλους σκλάβους, από μίσος στον Γενουάτη Καρέτσιο σύμμαχο των Αλγερινών πειρατών, που κρατούσε δέσμιο το Σανούδο. Έτσι ο Βενετός ευγενής παίρνει μέρος στη συμπλοκή του Μούχρα με τους πειρατές, σκοτώνει τον Καρέτσιο και γίνεται συμπολεμιστής του. Ο Μούχρας από ευγνωμοσύνη τον παίρνει στη Νάξο.
Η φιλοξενία όμως αυτή έχει μοιραίο τέλος, γιατί ο Σανούδος με δόλο αρπάζει την ωραία γυναίκα του Μούχρα την Αυγούστα και...
φεύγει.
Ύστερα από αυτά ο Παπαδιαμάντης μας φέρνει στα 1207. Από τα τρία πρόσωπα του έργου, ο Μούχρας ψάχνει από τη μια να βρει, τον Βενετό να τον σκοτώσει και από την άλλη αναζητά την Αυγούστα που έχει αφήσει τον Σανούδο και έχει καταφύγει σε κάποιο μοναστήρι του Αιγαίου. Ο Σανούδος πλήττει και διασκεδάζει, έχει μετανιώσει που άφησε την Αυγούστα να φύγει και ετοιμάζεται ύστερα από επιμονή του θείου του Ερρίκου Δάνδολου, δόγη της Βενετίας, να εκστρατεύσει για την κατάκτηση των νησιών του Αιγαίου. Η Αυγούστα καλόγρια σε μοναστήρι της Πάτμου φλέγεται από τον έρωτα για τον Βενετό και υποφέρει από τύψεις.
Ο Μούχρας με το νεαρό και πιστό φίλο του Μηνά που τον ακολουθεί παντού βρίσκει τον Σανούδο στη Βενετία, χύνεται πάνω του, παλεύει μαζί του μα δεν κατορθώνει να τον σκοτώσει. Ο Σανούδος γλυτώνει και ο Μούχρας πληγώνεται βαριά. Σώζεται όμως τελικά, ενώ ο Σανούδος τον πιστεύει νεκρό. Και οι δύο ύστερα από τη συνάντηση τους αυτή ψάχνουν χωριστά στα νησιά του Αιγαίου να βρουν τα ίχνη της Αυγούστας.
Ο Σανούδος έχει στείλει την Βενετή Καικιλία, παλιά ερωμένη του, για αναζήτηση της. Η Καικιλία τη βρίσκει και του το κρύβει ίσως από ζήλεια. Ο Μούχρας ψάχνει ο ίδιος με τον Μηνά και την βλέπει ξαφνικά από μακριά στην παραλία της Πάτμου κυνηγημένη από το ίδιο της το πάθος για τον Σανούδο με σκοπούς αξεδιάλυτους να προσπαθεί να φύγει για τη Νάξο με πλοίο. Η Καικιλία που βρίσκεται κι αυτή στην Πάτμο υποψιάζεται το Μούχρα, χωρίς να τον ξέρει και προκαλεί μια συμπλοκή ανάμεσα στους Βενετούς συνοδούς της και το Μούχρα με το φίλο του, που τους βοηθούν οι νησιώτες.
Η Αυγούστα έρχεται στη Νάξο και καταφεύγει στο μοναστήρι του Αγίου Κοσμά. Ο Σανούδος φτάνοντας με το στόλο του για να κατακτήσει τη Νάξο ανακαλύπτει το καταφύγιο της και τη συναντά. Αυτή δέχεται να τον ακολουθήσει. Το βράδυ καθώς ο Σανούδος αργεί να έρθει να την πάρει την συμφωνημένη ώρα, η Αυγούστα κρυφά από την ηγουμένη δραπετεύει από το μοναστήρι για να πάει στην γαλέρα του. Είναι νύχτα και δεν μαθαίνει πως ο Σανούδος έχει φτάσει στο μοναστήρι την ίδια περίπου ώρα που εκείνη φεύγει.
Η Αυγούστα φτάνει στη γαλέρα, όπου πέφτει θύμα των στρατηγικών σχεδίων του Σανούδου. Ο Βενετός ευγενής έχει απομακρύνει τα πληρώματα στην ξηρά και έχει αποφασίσει να κάψει τον στόλο για να αναγκάσει τους Βενετούς αρχηγούς του να μείνουν στην Νάξο και να πολεμήσουν με τους Γενοβέζους που διεκδικούν και αυτοί το νησί. Η Αυγούστα που δε ξέρει τα σχέδια του εραστή της, βρίσκεται έρημη στη γαλέρα και σε λίγο κυκλώνεται από τις φλόγες.
Ο Μούχρας που έχει έρθει με τον Μηνά στη Νάξο και παρακολουθεί την Αυγούστα ως τη γαλέρα, είναι μάρτυρας του τραγικού της τέλους. Πέφτει με τον Μήνα στη θάλασσα για να τη σώσει, εκείνη νιώθει το τέλος της και ζητά συγνώμη από τον Μούχρα που τον αναγνωρίζει την τελευταία στιγμή. Εκείνος της τη δίνει μ’ όλη του την καρδιά και τη βλέπει να χάνεται στις φλόγες.


Περιοδικό ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ τεύχος 687, σελίδα 244 ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΚΑΙ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ, Μάρθα Αποσκίτου.

αντιγραφή, επιμέλεια ΟΡΕΙΝΟΣ ΑΞΩΤΗΣ