Απεραθίτικα δίστιχα για τον Μανώλη Γλέζο

Χθες, γιόρταζαν οι Μανώληδες, ένα όνομα για το οποίο κάτι έχουμε γράψει παλιότερα στο ιστολόγιο (προσπαθώντας να απαντήσουμε στο ερώτημα (γιατί τους Κρητικούς τους λένε Μανόληδες) οπότε σκέφτομαι να αφιερώσω το σημερινό γιορταστικό άρθρο στον Μανώλη Γλέζο. Θα προσέξατε βέβαια την ασυνέπεια την ορθογραφική, αλλά το όνομα αυτό γράφεται και με τους δυο τρόπους -το ωμέγα δεν έχει καμιά ετυμολογική βάση αλλά είναι η παλιότερη και πιο εδραιωμένη γραφή. 

Ο Τριανταφυλλίδης, ας πούμε, το έγραφε “Μανόλης”, το ίδιο και ο Ανδρόνικος (θυμάμαι, όταν ήμουν πιτσιρικάς, πήγαινα και του έλεγα τα κάλαντα, έμενε στο Φάληρο, ήταν χουβαρντάς, και είχα προσέξει το όμικρον στο κουδούνι), ενώ ο Γλέζος νομίζω πως το γράφει με ωμέγα, παραδοσιακά.

Στο χωριό του Γλέζου, την Απείρανθο της Νάξου, συνηθιζόταν μέχρι...
σχετικά πρόσφατα να συνθέτονται και να τραγουδιούνται εύθυμα δίστιχα, σε ομοιοκατάληκτους δεκαπεντασύλλαβους, με κάθε ευκαιρία, ανάμεσα στ’ άλλα και για τις εκλογές και την αντιπαράθεση των υποψηφίων, στιχάκια που παινεύουν τον εκλεκτό του στιχουργού και ειρωνεύονται τον αντίπαλο. Τα έχουν καταγράψει ντόπιοι μελετητές, και τα παρουσιάζει πολύ καλά στο ιστολόγιό της η Φωτεινή Παντογνώστρια, που είναι Απεραθίτισσα αν δεν κάνω λάθος -δείτε το ειδικό άρθρο που έχει γράψει για τα εκλογικά δίστιχα. Ακόμα, στιχάκια γράφονται και για τα μεγάλα γεγονότα -ας πούμε, πολλά γράφτηκαν για τη σφαγή της Απειράνθου, το 1917, που φυσικά στρέφονται κατά των βενιζελικών. Από το άρθρο της Φ.Π. ξεσηκώνω δύο:

Ο Βενιζέλος στο ντουνιά καμιά δεν έχει θέση,
γι’ αυτό και μεις τον στείλαμε στο διάβολο πεσκέσι.

Τριάντα μέρες έκαμα ‘ξορία και φυλάκα,
όμως δε προσεχώρησα στου Κρητικού τη βράκα.

Από την Απείρανθο καταγόταν ο Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης, ένας από τους Έξι που εκτελέστηκαν το 1922, και αργότερα γράφτηκε και το δίστιχο: 

Το κόμμα το βασιλικό υποστηρίξετέ το / 

γιατί οι βενιζελικοί σκοτώσανε τον Πέτρο.

 Και οι επόμενοι Πρωτοπαπαδάκηδες έγιναν βουλευτές και υπουργοί (το επάγγελμα δεν είχε ακόμα ανοίξει) και απαθανατίζονται κι αυτοί σε στιχάκια.

Τα στιχάκια για τον Γλέζο δεν τα έχω βρει σε άλλη πηγή στο Διαδίκτυο, τα έχω αποδελτιώσει από ένα δημοσίευμα της Αυγής (σε τρεις συνέχειες) τον Ιούνιο του 1961. Ο Γλέζος, διευθυντής της Αυγής από το 1956 ως το 1959, εκείνη την εποχή ήταν κλεισμένος στη φυλακή, καταδικασμένος σε 5 χρόνια φυλακή για συμμετοχή σε υπόθεση κατασκοπίας υπέρ της ΕΣΣΔ. Η δίκη ήταν μία ακόμα αφορμή για να του συμπαρασταθούν οι συγχωριανοί του, όχι μόνο με εκκλήσεις για την αποφυλάκισή του (που υπογράφτηκαν από όλο το χωριό) αλλά και με στιχάκια. Μια άλλη ευκαιρία για στιχάκια ήταν η συμμετοχή του Γλέζου στο ψηφοδέλτιο της ΕΔΑ στις εκλογές του 1958, οι οποίες, σύμφωνα με το άρθρο, έγιναν και στ’ Απεράθου σε συνθήκες βίας και νοθείας. Το άρθρο, να προσθέσω, το υπογράφει ο Περαστικός, και ομολογώ πως δεν ξέρω σε ποιον συντάκτη αντιστοιχεί.

Στα στιχάκια, ο Γλέζος σπάνια αποκαλείται “Μανώλης”, συνήθως χρησιμοποιείται το χαϊδευτικό “Νώλης” που πρέπει να συνηθιζόταν στα κυκλαδονήσια -έτσι αποκαλούσαν και τον Μαν. Κορτέση, τον φίλο του Λαπαθιώτη, που ήταν από την Ίο. Τα πρώτα στιχάκια, παινεύουν τον Γλέζο για το κατέβασμα της γερμανικής σημαίας:

-Ήκαμες σίδερο καρδιά και στήθια από γρανίτη
απάνω στην Ακρόπολη, λεβενταπεραθίτη

-Άλλος κανείς δεν ήκαμε την πράξη τη δική σου
κι ήμεστα -ν- υπερήφανοι όλοι οι οπαδοί σου

-Εσύ στσοι σκλάβοι -ν- ήδωκες της λευτεριάς τα φώτα
τότες που προσκυνούσανε του Γερμανού τη μπότα

-Σ’ όλα ντα κράτη ήρωας η φήμη ντου έχει φτάσει
γιατ’ έχει τη γερμανικιά σημαία κουρελιάσει

-Απάνω στην Ακρόπολη -ν- ανέβηκε με θάρρος
κι εξέσκισε ό,τ’ εφύλαεν ο Γερμανός φαντάρος

-Να μπόρου να εκδηλωθώ και την εχτίμησή μου
να δείξω σ’ έναν ήρωα πούβγαλε ντο νησί μου.

-Αν ήταν απ τσι δεξιοί τη πράξη σου να κάνει

άγαλμα θα τον κάνανε και με χρυσό στεφάνι

Και για τις φυλακίσεις:

-Στην ιστορία θα γραφτεί του Νώλη η παιδεία
τα βάσανα τση φυλακής και η ταλαιπωρία

-Άδικα μες στσι φυλακές απ’ το σαρανταένα
τα νιάτα ντου συνέχεια του Γλέζου έχουν κλεισμένα

-Εκλείσανε στη φυλακή χωρίς καμιάν αιτία
τον εθνικό μας ήρωα για μια πενταετία.

-Επρόσβαλες στη φυλακή μιαν αυτοκρατορία
και θένε να σε σβήσουνε από την ιστορία.

-Πολλές βολές σε θάνατο τον έχουνε δικάσει
γιατ’ έχει τη χιτλερική σημαία κουρελιάσει.

-Όλοι τονε δικάζουσι και τονε κυνηούσι
γιατί απ’ τσι πολιτικοί μονάχ’ αυτόν δουλιούσι [= φοβούνται]

-Αγία μου Παρασκευή βοήθησε το Νώλη
που είναι ο καλύτερος μες στην Ελλάδα όλη.

-Όλοι τονε δικάζουσι ντο φίλο μου το Νώλη
που να τσι κρίνει ο Θεός, μικροί-μεγάλοι όλοι.

Μερικά δίστιχα προς τον Αριστείδη Πρωτοπαπαδάκη (γιο του Πέτρου), τότε υπουργό:

-Τον ήρωα απ’ τη φυλακή να βγάλεις πούναι κρίμας
πριν να πεθάνει κι είναι και ντροπή σου και ντροπή μας

-Είν’ Έλληνας πραγματικός κι ήρωας απ’ τσι πρώτοι
κι είν’ κρίμα μες στη φυλακή να χάσει τη νεότη.

-Να βγάλεις απ’ τη φυλακή τον ήρωα τον Γλέζο
και μην ακούς των Αμερικανώ και των Εγγλέζω.

Και μερικά δίστιχα όταν κατέβηκε υποψήφιος στις εκλογές:

-Εμείς θε να ψηφίζομε τον ήρωα το Νώλη
εκείνον που ξεφτίλισε τη Γερμανία όλη.

-Τσοι ψήφοι μας να δώσομε στο Νώλη που του πιάνει
γιατί δεν υπολόγισε ποτές πως θα πεθάνει.

-Ψηφίσετε τον ήρωα με δίχως παρακάλια
να σάσει την πατρίδα μας πόχει μεγάλα χάλια.                           [να φτιάξει]

-Πολλές φορές δικάστηκε σε θάνατο για όλοι
γι’ αυτό λοιπόν τσοι ψήφοι σας να δώσετε του Νώλη.

-Ολοι οι ψληφοι του νησού πον ήτονε δικοί μου

να τσίδωνα του ήρωα και του συμμαθητή μου.

Μιλώντας για τον Πρωτοπαπαδάκη:
-Χαλάλι ντου οι ψήφοι μας πούπαιρνε τόσοι χρόνοι
μα ήρθε τώρα κι η σειρά ενούς Κολοκοτρώνη.

-Ιάντα και δε ψηφίζετε κι άλλο να κυβερνήσει
τη φτώχεια και την εργαθιά να την αναγνωρίσει.

-Να σάσει τσοι εργατικοί και τσοι ασμυριγλάδες
ιατί δε μας εσάζουσι καθόλου οι φαάδες.                          [οι φαγάδες]

-Εμείς θε να ψηφίζουμε το Νώλη που του πιάνει                  [που το αξίζει]
και βάρτε σεις τον πρόεδρο τα φάκελα να κάνει                 [δηλ. να ετοιμάζει σταυρωμένα ψηφοδέλτια της ΕΡΕ]

Είτε επειδή ο πρόεδρος έφτιαξε πολλά φάκελα, είτε, το πιθανότερο, επειδή η ΕΔΑ δεν είχε μεγάλη δύναμη στις Κυκλάδες, ο Γλέζος δεν βγήκε βουλευτής το 1958 και λίγο αργότερα, όπως είπαμε, πέρασε από δίκη και φυλακίστηκε έως το 1962. Μάλιστα, η φυλάκισή του έγινε αφορμή για ένα διπλωματικό επεισόδιο, όταν η ΕΣΣΔ κυκλοφόρησε γραμματόσημο με τον Μανώλη Γλέζο και την Ακρόπολη στο βάθος -αν δεν κάνω λάθος η λεζάντα γράφει “Λευτεριά στον ήρωα του ελληνικού λαού”. Σε αντίποινα, η ελληνική κυβέρνηση Καραμανλή έβγαλε γραμματόσημο με τον Ίμρε Νάγκι, τον ηγέτη της ουγγρικής επανάστασης του 1956 -ο Μποστ έβαλε τη μαμα-Ελλάς να λέει “εγώ θα βγάλω γραμματόσημο του Μπέρια” σε ένα σκίτσο φτιαγμένο “επί τη μακαβρία λήξει του 1959″. Αλλά αυτός ο φιλοτελικός πόλεμος, που τελείωσε νωρίς μια και οι δυο σειρές ελάχιστα κυκλοφόρησαν, είναι ίσως αντικείμενο για άλλο άρθρο, στο σημερινό μας απασχόλησε η ανώνυμη δημιουργία προς τιμή του Μανώλη Γλέζου, που του εύχομαι να είναι πάντα γερός και ακμαίος, σήμερα που γιορτάζει -όπως και στους άλλους εορτάζοντες, φυσικά!

Μας το έστειλε ο Μανώλης Χατζηπέτρος