Τα ελάφια της Νάξου (του Ολλανδού ιστορικού Ben Slot)

Κάποτε στη Νάξο υπήρχαν ελάφια. Τα ελάφια της Νάξου ήταν περίφημα και το ‘’κυνήγι ελαφιών ‘’ ήταν μια ωραία διασκέδαση για τους ευγενείς του νησιού. Το παλαιότερο ιστορικό κείμενο που αναφέρονται ελάφια στη Νάξο είναι του 16ου αιώνα. Πρόκειται για έγγραφο υπογεγραμμένο από δύο εκμισθωτές των φόρων και των δικαιωμάτων που τότε, στα 1608 ανήκαν στο Σουλτάνο, ενώ προηγούμενα στους Δούκες της Νάξου.
Οι δύο κύριοι Ιωάννης Χωνιάτης και Θεόδωρος Καζανόβας παραδίδουν όλα τα αυθεντικά δικαιώματα στον τόπο Απλίκι, στον Ντομένικο Τζίγλιο, όπου και το ‘’ σκότωμα των ελαφιών ‘’. Τα δικαιώματα της τοποθεσίας Απλίκι παρέμειναν, ακόμα μερικά χρόνια στην οικογένεια Τζίγλιο, καθώς αποδεικνύεται από μια αναγραφή τέτοιων δικαιωμάτων, του...
1670 στη Νάξο.
Μια πολύ ενδιαφέρουσα πληροφορία βρίσκεται σ’ ένα σημειωματάριο του ERNSTBRINCK γραμματέα της Ολλανδικής πρεσβείας στη Κωνσταντινούπολη. Στα 1612 – 1613 ο BRINCK καταχώρισε σε μια σελίδα του σημειωματάριου του μερικές πληροφορίες για τη Νάξο, που είχε από κάποιον άγνωστο Έλληνα που συνάντησε στην Πόλη. Το ότι ο άγνωστος πληροφοριοδότης ήταν Έλληνας γίνεται γνωστό από ένα ενδιαφέρον στοιχείο στο κείμενο του σημειωματάριου.
Ο BRINCK περιγράφει ένα ξένο ‘’θηρίο’’ τα ‘’λάφι’’. Στο Ολλανδικό κείμενο η λέξη ‘’λάφι’’ γράφεται Ελληνιστί, με ελληνικά στοιχεία, όχι του BRINCK αλλά του Έλληνα άγνωστου φίλου του. Ο BRINCK γνώριζε λίγα ελληνικά, δεν κατάλαβε τον Έλληνα φίλο του, διότι ο BRINCK γνώριζε μόνο την αρχαία λέξη ‘’ελάφιον’’ και ήξερε καλά τα ελάφια αλλά δεν καταλάβαινε τους Έλληνες που μιλούσαν γρήγορα και έμεινε με την εντύπωση πως το ‘’λάφι’’ για το οποίο μιλούσε ο φίλος του (ίσως Νάξιος από την Πόλη) ήταν κάποιο μυθολογικό ζώο. Γράφει το σημειωματάριο:
‘’στη Νάξο πάνω σ’ ένα ψηλό βουνό, υπάρχει μια μεγάλη λίμνη άπατη. Έχω ακούσει ότι εκεί ένας γεωργός έπιασε μια φορά ένα χέλι χοντρό, μήκους ενός ποδιού και στο στομάχι του βρήκε δύο ολόκληρα περιστέρια που είχε καταπιεί. Ίσως αυτά να είχαν πέσει στη λίμνη. Ο ίδιος διηγήθηκε και την ακόλουθη ιστορία. Είχε πάει μια φορά με τους κυρίους του τουρκικού δικαστηρίου να κυνηγήσουν κι έπιασαν επτά ζώα που λέγονται ‘’λάφια’’. Σ ένα από αυτά όταν του έκοψαν το κεφάλι είδαν ότι γύρω από το λαιμό του είχε ένα χρυσό περιδέραιο με επιγραφή που ανέφερε πως ανήκε στο Δούκα της Νάξου. Έτσι διαπίστωσαν από τη χρονολογία πως το ελάφι ήταν ηλικίας 110 χρονών ……. ‘’
Βέβαια ο φίλος του BRINCK ήταν παραμυθάς. Όμως σώζονται 3 ιστορικές μαρτυρίες. Πρώτα ότι οι παλαιοί Δούκες αγαπούσαν το κυνήγι. Ο προτελευταίος Φράγκος Δούκας ο Ιωάννης Δ΄Κρίσπος, απήχθη μια φορά από πειρατές ενώ βρισκόταν σε κυνηγετική εκδρομή. Δεύτερον ότι υπήρχαν ελάφια, το μαρτυρούν και άλλα κείμενα. Τρίτον υπάρχει άλλη σημείωση αργότερα οι κύριοι του τουρκικού δικαστηρίου, φιλοξενούνταν από τους Φράγκους άρχοντες και μια από τις επιβλεπόμενες διασκεδάσεις ήταν το κυνήγι των ελαφιών. Η μαρτυρία αυτή περιέχεται στη περιγραφή της Νάξου του Γάλλου περιηγητή THENENOT (+1640).
Άλλες μαρτυρίες για κυνήγι ελαφιού περιλαμβάνονται σε ιστορικά κείμενα που αναφέρονται στο μεγαλόπρεπο ταξίδι, που ο Γάλλος πρεσβευτής NOINTEL πραγματοποίησε στις Κυκλάδες το 1673. Βέβαια ένας τόσο εκλεκτός επισκέπτης φυσικό ήταν να κυνηγήσει ελάφια. Πράγματι στο χρονικό της Μονής Αγίου Αντωνίου στο Κάστρο Νάξου διαβάζουμε ότι ο πρεσβευτής ‘’ πορευθείς παντού ανέβηκε επί της κορυφής του Ζια, του υψηλότερου βουνού της νήσου, εν η χάραξε το όνομα αυτού, την ημέρα και τον μήνα καθ’ ον αφίκετο εκεί. Επορεύθη επίσης εις Φασολιά προς κυνήγιον ελαφιών …. ‘’ .
Λεπτομερέστερα στο κυνήγι αναφέρεται το βιβλίο του DES BARRES ενός συνοδοιπόρου του NOINTEL ο οποίος περιγράφει ακριβώς την τοποθεσία: είδαμε και το βουνό που ελληνιστί καλείται ΄΄η Ράχη του Καβαλάρη ‘’, υπάρχει εκεί μεγάλος αριθμός ελαφιών, μετά από το σύντομο κυνήγι μας σταματήσαμε εδώ για να απολαύσουμε το πανόραμα απ’ αυτό το βουνό. Αγναντέψαμε τις τοποθεσίας του Πανόρμου, Πλίκι, Αρχατό και Ανάκια και ακόμα είδαμε πολλά άγρια ζώα ΄΄.
Αυτή είναι η τελευταία πληροφορία που βρήκα για το θέμα. O NOINTEL και η παρέα του ίσως εξολόθρευσαν όλα τα ελάφια. Στα 1700 επισκέφτηκε τη Νάξο ο Γάλλος βοτανολόγος TOURNEFORT, γράφει σχετικά στα ταξιδιωτικά απομνημονεύματα του: ‘’Πλίκι είναι ένα μέρος του νησιού, που καθώς λέγεται υπάρχουν ελάφια. Τα δέντρα δεν είναι ψηλά εκεί αλλά εμείς δεν είδαμε ελάφια. Μόνο δενδράκια κέδρων με φύλλα σαν του κυπαρισσιού ‘’. Αυτό ήταν το τέλος της ιστορίας των ελαφιών στη Νάξο. Τα ελάφια της μνημονεύονται πια μόνο στα παλιά βιβλία.
Ben Slot
Ολλανδός ιστορικός, μέγας λάτρης της Νάξου

ΟΡΕΙΝΟΣ ΑΞΩΤΗΣ