Πλωτοί Θρύλοι

Μοσχάνθη. Μια ιστορία ολόκληρη, κλεισμένη σε μία λέξη. Πόσοι από σας δεν έχουν ακούσει κάποια στιγμή τις ιστορίες όπου οι συγχωριανοί μας κατέβαιναν με τα γαϊδουράκια, για να παραλάβουν κόσμο και αγαθά από το λιμάνι του Όρμου, που μόλις είχαν φτάσει στην στεριά με τις βαρκούλες του Μοσχάνθη;

Η πραγματικότητα είναι πως το Μοσχάνθη μπορεί να είναι το πιο φημισμένο, αλλά το δρομολόγιο που ένωνε την Τήνο με την Στερεά εκτελούνταν από πολλά καράβια και πλοία κατά καιρούς.

Διαβάστε το άρθρο και ρωτήστε τους παππούδες σας, τους γονείς σας και τους μεγαλύτερους σε ηλικία Υστερνιώτες. Σίγουρα θα χαμογελάσουν και θα σας πουν νέες ιστορίες για τα θρυλικά θαλάσσια τέρατα που όργωναν κάποτε τα νερά που κολυμπάτε κάθε καλοκαίρι!

1. Μοσχάνθη, η βασίλισσα των αναμνήσεων.

Το ατμόπλοιο ΜΟΣΧΑΝΘΗ ζύγισε 573,32 τόνους και είχε δρομολογηθεί στις Κυκλάδες. Πολύ καλοτάξιδο και σπανιότατα πόδιζε (δηλαδή παρέμενε αναγκαστικά στο λιμάνι λόγω θαλασσοταραχής). Την περίοδο που εκτελούσε τις γραμμές των νοτίων Κυκλάδων, για πολλά χρόνια είχε πλοίαρχο τον καπετάν Κώστα από το Γαλαξίδι. Αυτός είχε γίνει ένα με το πλοίο. Και το βάδισμά του ακόμη, ήταν προσαρμοσμένο στο κούνημα του πλοίου του, όπως τον είδα μία μέρα να ανεβαίνει την οδό Σταδίου πατώντας μία δεξιά και μία αριστερά σαν σε τρικυμία.

Το πλοίο είχε μία έλικα, αργόστροφη, που την κινούσε μία κλασσική παλινδρομική μηχανή, νομίζω τριών διαβαθμίσεων, υψηλής, μεσαίας, και χαμηλής πιέσεως. Έκανε επτά περίπου ώρες από το Πειραιά για Σύρο και η ταχύτης του ήταν λίγο μεγαλύτερη των δέκα μιλίων. Το σκάφος ήταν φτιαγμένο, όπως έλεγαν, από λαμαρίνα γαλβανισμένη και οι νομείς του ήταν πολύ πυκνοί, ήταν δηλαδή πολύ καλοφτιαγμένο.

Για να κατέβεις στη βάρκα από το κατάστρωμα (τότε στα νησιά βγαίνανε με βάρκες) χρησιμοποιούσαν μία σκαλίτσα που είχε μόνο τέσσερα σκαλοπάτια, τόσο χαμηλό ήταν. Όταν ανέβαινες στο πλοίο υπήρχαν δύο στενοί διάδρομοι δεξιά και αριστερά όπου εστοιβάζοντο οι επιβάτες της Γ΄ θέσεως με τα καλάθια τους (το 1950 με 1960 δεν είχαν βαλίτσες), και τα κοτόπουλα ή τα σφαγμένα κατσικάκια (ριφάκια) που έφερνα δώρα στους Αθηναίους συγγενείς, ή καμιά φορά σε πολιτικούς παράγοντες για κάποιο ρουσφέτι. Στο μέσον  μεταξύ των διαδρόμων ήταν το καρέ της Α΄ θέσεως, εμπρός, και της Β΄ θέσεως πρύμνηθεν. Εκεί σε παρελάμβαναν οι καμαρότοι και σε οδηγούσαν στα τάρταρα του πλοίου που βρισκόντουσαν οι καμπίνες, οι οποίες δεν αερίζοντο γιατί τα φινιστρίνια (ή φιλιστρίνα) ήταν χαμηλά, και δεν τα άνοιγαν παρά σπανίως, για να μη μπαίνει η  θάλασσα. Σ’ ένα ταξίδι προς Πειραιά, στο λιμάνι της Τζιας, στη Κορησσία, κάποιος από μία βάρκα έβαλε το χέρι του στο φιλιστρίνι και έκλεψε τις παντούφλες μιας γριάς που έκλαιγε και φώναζε σε νησιώτικη προφορά «μπρε πως θε νάβγω η δύστυχη αξυπόλητη στο Περαία». Οι χώροι μέσα στο πλοίο εμύριζαν τη λεγόμενη βαπορίλα, κράμα μυρωδιάς κλεισούρας, χνώτων, εμετών, κ.λπ. Η μυρωδιά αυτή προδιέθετε πολλούς σε ναυτία. Όχι μόνο στην τρίτη θέση αλλά και στη δεύτερη και στη θεωρούμενη επίσημη (πρώτη θέση), υπήρχαν καλάθια με σταλέντα. Όταν γέμιζε το καλάθι, ραβόταν με σακοράφα ένα άσπρο πανί από επάνω, στο οποίο με μελάνι ή με μολύβι ανιλίνης που έγραφε μωβ (λιλά) όταν υγραινόταν, εγράφετο με σαφήνεια η διεύθυνση ή τα αρχικά του μεταφορέα ή του παραλήπτη (όπως π.χ. «Στον κύριο πατέρα μου τον άνδρα της μητέρας μου». Στον Πειραιά γινόντουσαν και λάθη. Στη διαλογή των καλαθιών, κάποιος βιαστικός βούτηξε ένα καλάθι που έφευγε και στις διαμαρτυρίες του άλλου του λέει: Δεν βλέπεις τι γράφει μπρε; Π και Ρ, το όνομά μου, Νικόλαος Φλωράκης. Στην πλώρη βρισκόταν το αμπάρι και το βίντσι. Στο χώρο αυτό έβαζαν τα διάφορα ζωντανά, αρνιά, κατσίκια, και κανένα μοσχαράκι που επρόκειτο να μεταφερθούν στον Πειραιά. Τότε είχαμε και άλλη ευχάριστη μυρωδιά από τη πλώρη. Όμως το πλοίο αυτό ήταν πολύ αγαπητό σε όλα τα κυκλαδονήσια που επί χρόνια εξυπηρετούσε. Το όνομά του, το τόσο γνωστό, οφείλεται και σε δύο προηγούμενα «Μοσχάνθη»: Στο προπολεμικό «Μοσχάνθη» (όμοιο περίπου στην κοψιά, αλλά λίγο μεγαλύτερο), που έκανε συνήθως τη γραμμή της Μήλου και στο Μοσχάνθη του Αργοσαρωνικού,  μικρότερο, με κάθετη πλώρη (μπαλτάς). Τόσο αγαπητό ήταν αυτό το πλοίο που το τραγουδούσαν στα γλέντια τους. Στη Σαντορίνη, σε ένα μεγάλο γλέντι, με χορό, νταούλια, πίπιζες, βιολιά και άφθονο μπρούσκο (υψηλόβαθμο σαντορινιό κρασί), τραγουδούσαν τον ακόλουθο στοίχο μέχρι το πρωί:
"Με τη δόλια τη Μοσχάνθη
Περιμένω γράμμα να 'ρθει..."
Ήταν πολύ όμορφο πλοίο. Με την κομψή του πλώρη, με τα γυρτά προς τα πίσω πανύψηλα άλμπουρα (κατάρτια) του, με τη γυρτή επίσης τσιμινιέρα του και με τα χρώματα του Τόγια σου θύμιζε παλαιότερη εποχή. Πράγματι, ήδη από το 1950 το στυλ του, δηλαδή η μόδα του γιοτ, ήταν ξεπερασμένη. Πολλές φορές προσπάθησα να μάθω πότε ναυπηγήθηκε, δεν το κατάφερα. Πιστεύω ότι ναυπηγήθηκε προ του 1930. Το «Μοσχάνθη» απεσύρθη από τις νότιες Κυκλάδες περί το τέλος της δεκαετίας του 60. Κατ’ αυτή την περίοδο (όταν το πλοίο ήταν πρυμνοδετημένο) του έκαναν διάφορες τροποποιήσεις, του αφαίρεσαν τα υψηλά του ωραία άλμπουρα αλλά και τις δύο τουαλέτες που σε υποδέχοντο, και έτσι, ολίγον κουτσουρεμένο, όπως το έχει η έγχρωμη φωτογραφία, το μετέφεραν στη γραμμή Ραφήνας-Καρύστου-Τήνου όπου και εκεί εργάστηκε για καιρό μέχρις ότου εστάλη για διάλυση. Ήταν χάρμα να το βλέπεις να ταξιδεύει με τρικυμία. Μία να προβάλει ψηλά πάνω στο κύμα και μία να χάνεται μέσα στους άσπρους αφρούς και να φαίνεται μόνο η τσιμινιέρα με τον καπνό. Με τον καιρό στην πάντα ταξίδευε θαυμάσια, χωρίς διατοιχισμούς (Μπότσι). Με τον καιρό στη πλώρη έσχιζε το κύμα και μόνο το επηρέαζε ο καιρός στις πρυμιές μάσκες (δευτερόπρυμνα). Τότε, όταν ο καιρός ήταν δυνατός, έκανε τόσο διατοιχισμό που έφευγαν οι καρέκλες από τη μία πλευρά του καπνιστηρίου και κτυπούσαν στην άλλη. (Το καπνιστήριο είναι το υπερκατασκεύασμα κάτω από τη γέφυρα τιμονιέρα, με τα διπλά παράθυρα).
Γ. Σίμωσις
Ακτοπλοϊκά στις Κυκλάδες, 1990

2. ΠΑΝΤΕΛΗΣ, ο Αμερικάνος

Ήταν μεγαλύτερο, κοντά διπλάσιο από το «Δέσποινα», ταχύτερο και πολυτελέστερο. Έλεγαν ότι ήταν πρώην Αμερικάνικο και ότι είχε χρησιμοποιηθεί στη Θεσσαλονίκη για την ενίσχυση της παραγωγής ρεύματος. Τα πλοία της εταιρείας Φουστάνου εθεωρούντο Συριανά πλοία γιατί η οικογένεια Φουστάνου ήταν Συριανή και εζούσε τότε στη Σύρο.
Γ. Σίμωσις
Ακτοπλοϊκά στις Κυκλάδες, 1990

3. ΔΕΣΠΟΙΝΑ, η λυγερή αντίζηλος.

Ήταν μετασκευασμένο πλοίο, νομίζω του Αμερικανικού πολεμικού ναυτικού. Ήταν 900 τόνων περίπου. Θεωρείτο ταχύ, γιατί όταν άρχισε τις γραμμές στις Κυκλάδες, το 1952, το συνέκριναν με το «Μοσχάνθη» και με το αργό «Αμαρύνθια». Ταξίδευε με 14 έως 14,5 μίλια. Ήταν λευκό, με μπλέ ταινία στη κίτρινη τσιμινιέρα του. Ήταν κοντό, πλατύ και αβαθές σκάφος με δύο πολύστροφες μηχανές Diesel και οι προπέλες του ήταν πολύστροφες (εν σχέση με το «Μοσχάνθη»). Μέσα στο λιμάνι έκανε ταχύτατους ελιγμούς με ευκολία και πρυμνοδετούσε αμέσως. Ο Κόσμος το χαρακτήριζε για το ευέλικτο του ως «τζιπ». Με τον καιρό από τη πλώρη πηδούσε σαν άλογο (τουλάχιστον αυτή την εντύπωση δημιουργούσε στον επιβάτη) αλλά πρύμα ή δευτερόπρυμα ταξίδευε θαυμάσια (το αντίθετο του «Μοσχάνθη»). Επί χρόνια είχε πλοίαρχο το καπετάν Μπέη (νομίζω από τη Χαλκίδα) και αργότερα κάποιον Κεφαλωνίτη ονόματι καπετάν Καρμανιόλα. Ο Καρμανιόλας είχε στο διαμέρισμα του τιμονιού μία μαϊμού δεμένη με αλυσίδα, που ανέβαινε στη σκεπή της τιμονιέρας και αγνάντευε. Καθημερινώς περνούσε από τη Σύρο (ή για τις γραμμές Παροναξίας Σαντορίνης ή για τη γραμμή Σύρου, Τήνου, Μυκόνου, Ικαρίας, Σάμου ή για Τήνο, Άνδρο). Πριν τελειώσει η δεκαετία του 60 είχε αποσυρθεί από τις ακτοπλοϊκές γραμμές.
Γ. Σίμωσις
Ακτοπλοϊκά στις Κυκλάδες, 1990

4.ΚΩΣΤΑΚΗΣ ΤΟΓΙΑΣ, ο αδικοχαμένος γιος.

Το πλοίο ΚΩΣΤΑΚΗΣ ΤΟΓΙΑΣ (ή ΜΑΡΙΛΕΝΑ) είχε μήκος 193 ποδιών, πλάτος 30,6 ποδιών και βύθισμα 17 ποδιών.
Tον Νοέμβριο 1949, ο Eυάγγελος Tόγιας αγόρασε από τους Γεωργίου Παν. Xαδούλη & Σία το επιβατηγό MAPH. Tον Δεκέμβριο του ιδίου έτους, ο 27χρονος μοναχογιός του E. Tόγια, Kωστάκης, τραυματίστηκε θανάσιμα πάνω στο συγκεκριμένο πλοίο στις επισκευές και μετασκευές που λάμβαναν χώρα τότε πάνω στο σκαρί, το οποίο για αυτό το λόγο το 1950 μετονομάστηκε KΩΣTAKHΣ TOΓIAΣ. Το πλοίο εκτελούσε την γραμμή Τήνος-Ικαρία-Σάμος και Ζάκυνθος- Κεφαλονιά.
Ήταν περί τους 1200 έως 1500 τόνους και ελέγετο ότι υπήρξε θαλαμηγός κάποιου εξέχοντος Αιγυπτίου. Ήταν ατμοκίνητο, με δύο παλινδρομικές μηχανές, διπλέλικο. Ταξίδευε με 13 μίλια περίπου. Όταν ελέγετο «Μαρινέλα» ήταν λευκό, ως «Κωστάκης» είχε το σκάφος μαύρο.
Στις μετασκευές άλαξαν οι μέσα χώροι, τα σαλόνια, οι καμπίνες. Έφυγαν οι παλινδρομικές μηχανές και αντικατεστάθησαν με μηχανές Diesel. Έτσι ευρυχώρηνε το πλοίο, δεν ήταν ζεστό αφού απομακρύνθηκαν τα καζάνια ατμού, αλλά μετατέθηκε το μετάκεντρο και έγινε κακοτάξιδο. Όταν έγιναν οι μετασκευές αυτές το πλοίο ήταν αρκετά παλαιό. Έλεγαν τότε ότι ήταν τόσο γερό το σκάφος, από γαλβανισμένες λαμαρίνες και με πολλούς νομείς, ώστε συνέφερε η τόσο μεγάλη μετασκευή. Έλεγαν μάλιστα ότι τους υποχρέωσαν να φτιάξουν διπύθμενα, για λόγους ασφαλείας, ενώ τα πλοία της παλαιάς κατασκευής, όπως τα γιοτ, δεν είχαν. Στις μετατροπές άλλαξε η μορφή της πλώρης και η μορφή της πρύμης για να εμφανιστεί πιο μοντέρνο το πλοίο.
Γ. Σίμωσις
Ακτοπλοϊκά στις Κυκλάδες, 1990

5. ΕΛΣΗ, η πολεμική αποζημίωση.

Το πλοίο ανήκε στα λεγόμενα πλοία των Γερμανικών επανορθώσεων. Το 1946 αποφασίσθηκε να δοθούν στην Ελλάδα, ως πολεμικές αποζημιώσεις, 39 Γερμανικά πλοία: 3 επιβατηγά, 5 δεξαμενόπλοια και 31 φορτηγά. Τα πλοία αυτά στη συνέχεια και σύμφωνα με το Ν.Δ. 469/1947 εκποιήθηκαν από το Ελληνικό δημόσιο σε ιδιώτες. Το FREIBURG ήταν ένα από τα τρία επιβατηγά (μαζί με τα HERTHA/ΧΕΙΜΑΡΑ και KEHRWIEDER/ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ) που παραδόθηκαν στην Ελλάδα και μετονομάσθηκε σε ΠΕΙΡΑΙΕΥΣ. Το 1948 πουλήθηκε στον Ι. Τόγια –αντί £ 52,000- και μετονομάσθηκε σε ΕΛΣΗ, προφανώς προς τιμή του -απωλεσθέντος στον πόλεμο- προπολεμικού ΕΛΣΗ. Το 1958 μετονομάσθηκε σε ΕΛΛΗ ΤΟΓΙΑ και το 1960 πουλήθηκε στους Τυπάλδους και ταξίδεψε με το όνομα ΕΛΛΗ. Μετά το ναυάγιο του ΗΡΑΚΛΕΙΟΝ και την κατάρρευση της εταιρείας των Τυπάλδων, παροπλίσθηκε και διαλύθηκε το 1982. Την τελευταία του χρονιά, το 1966, το βρίσκουμε να ταξιδεύει στις Κυκλάδες.
Χ. Ντούνης, Ναύαρχος
Εν Καιρώ Πολέμου, 2003

6. ΗΛΙΟΥΠΟΛΙΣ, η γηραιά Δύναμη

Ήταν άνω των 1000 τόνων, μέχρι 1200 τόνους. Ήταν Μαύρο. Είχε πλώρη γυρτή, άλμπουρα υψηλά και γυρτά προς τα πίσω και τσιμινιέρα γυρτή, σε χρώμα φάβα (κιτρινομπέζ). Το πλοίον ήταν σε στυλ γιοτ (yacht), θαλαμηγού της εποχής εκείνης, δηλαδή της προπολεμικής εποχής. Όταν εξυπηρετούσε τις Κυκλάδες το 53- 54 ήταν ήδη παλαιό. Ήταν διπλέλικο ατμοκίνητο με δύο παλινδρομικές μηχανές, περισσότερο πολύστροφες από άλλα όμοια πλοία της εποχής του όπως η «Μοσχάνθη» και το «Άνδρος». Για να σχηματίσει κανείς γνώμη για την ακτοπλοΐα της εποχής παραθέτω τη διαφήμιση του στις εφημερίδες, στη στήλη των δρομολογίων (περί το 1953-54): Το ηλεκτροφώτιστον και με νερά τρεχούμενα θαλαμηγόν «Ηλιούπολις», αναχωρεί εκ Πειραιώς την 8:30 μ.μ. δια Σύρον, Τήνον, Μύκονον, Καρκινάγρι, Αρμενιδήν, Εύδηλον, Άγιον Κήρυκον, Φούρνους, Καρλόβασι, Βαθύ, Τηγάνι.
Διεφημίζετο το ηλεκτροφώτιστο και τα τρεχούμενα νερά. ‘Ηταν ακόμα νωπά τα ταξίδια με τα καΐκια στην κατοχή ή με τα βοηθητικά του στόλου αμέσως μετά την απελευθέρωση. Φανταστείτε τον επιβάτη και ιδίως τον τριτοθεσίτη πως έφθανε μετά από τόσο ταξίδι, παραμένοντας στους διαδρόμους του πλοίου δεξιά και αριστερά της πρώτης και δευτέρας θέσεως, όπου ήταν η τρίτη θέση, πόσο ταλαιπωρημένος έφτανε στη Σάμο. Φανταστείτε να περάσετε με μικρό βαπόρι, με δυνατό καιρό, τον Κάβο-Ντόρο, τον Τσικνιά, το Ικάριο πέλαγος και τη θάλασσα της Σάμου για να φτάσετε στον προορισμό σας.
Γ. Σίμωσις
Ακτοπλοϊκά στις Κυκλάδες, 1990

7.ΑΡΝΤΕΝΑ, η απώλεια του Πολέμου.

Ο Ευάγγελος Τόγιας το 1934 ιδρύει την Ατμοπλοΐα Ευάγγελου Τόγια και αγοράζει το ατμόπλοιο ARDENA(635 τόνων), χτισμένο το 1913 στο Leith στο ναυπηγείο Hawthorns Co., μήκους 185 ποδιών και πλάτους 25,1 ποδιών.Το πλοίο δρομολογείται στη γραμμή Χίου – Μυτιλήνης και Κυκλάδων. Το ARDENA βυθίστηκε στον πόλεμο στο λιμάνι της Κεφαλλονιάς, τον Σεπτέμβριο του 1943, από συμμαχικό υποβρύχιο, ενώ  μετέφερε Ιταλούς στρατιώτες πίσω στην πατρίδα τους. Η περίοδος εκείνη είναι μια θλιβερή επέτειος για τους Ιταλούς που θρήνησαν χιλιάδες θύματα σε παρόμοια ναυάγια που ακολούθησαν αυτό του ΑΡΝΤΕΝΑ και έκαναν πολλούς να μιλούν για εσκεμμένη «σφαγή» των αιχμαλώτων της μεραρχίας Acqui από τους Γερμανούς. Το ΑΡΝΤΕΝΑ ναυπηγήθηκε το 1915 στα βρετανικά ναυπηγεία A. Mc Millan and Son του Dumbarton.Το 1934 αγοράστηκε από τον Ευάγγελο Κ. Τόγια και εξυπηρετούσε τις Ακτοπλοϊκές συγκοινωνίες.

Κατά τη διάρκεια του Ελληνοϊταλικού πολέμου αξιοποιήθηκε από την Ελληνική κυβέρνηση στον τομέα των εθνικών και στρατιωτικών μεταφορών όπου προσέφερε σημαντικές υπηρεσίες. Τον Απρίλιο του 1941 βομβαρδίστηκε από τη γερμανική αεροπορία στον Πειραιά και βυθίστηκε.

Αυτό όμως δεν ήταν το τέλος του ιστορικού πλοίου, αφού οι Γερμανοί το ανέλκυσαν, το επισκεύασαν και αφού το μετονόμασαν σε RETTA το επάνδρωσαν με γερμανικό πλήρωμα και από τότε χρησιμοποιείτο από τις Γερμανικές Αρχές κατοχής.
Το Σεπτέμβριο του 1943, όταν μετά την παράδοση των Ιταλών η Γερμανική Διοίκηση είχε συγκεντρώσει χιλιάδες αιχμαλώτους σε στρατόπεδα στο Αργοστόλι, αποφασίστηκε η μεταφορά τους στην ενδοχώρα και από εκεί η προώθησή τους σε στρατόπεδα στην Γερμανία και την Πολωνία. Το πρώτο πλοίο που επιλέχθηκε για τον σκοπό αυτό ήταν το ΑΡΝΤΕΝΑ. Στις 28 Σεπτεμβρίου του 1943, 840 αιχμάλωτοι Ιταλοί επιβιβάστηκαν στο ατμόπλοιο και μαζί με πλήρωμα και συνοδεία 60 Γερμανών αναχώρησαν από το Αργοστόλι με προορισμό την Πάτρα.
Πλησιάζοντας όμως στην έξοδο του κόλπου του Αργοστολίου μια φοβερή έκρηξη συγκλόνισε το πλοίο που λίγα λεπτά αργότερα άρχισε να βυθίζεται.

Σύμφωνα με μαρτυρίες Ιταλών διασωθέντων, επικράτησε πανικός, καθώς οι αιχμάλωτοι ήταν στοιβαγμένοι στο αμπάρι του πλοίου και σωσίβια υπήρχαν μόνο για τους Γερμανούς. Όσοι από τους κρατούμενους κατάφεραν να πέσουν στη θάλασσα δεν τολμούσαν να πλησιάσουν τις σωστικές λέμβους γιατί οι Γερμανοί που ήταν μέσα σε αυτές τους πυροβολούσαν. Από τους 840 επιβαίνοντες Ιταλούς σώθηκαν μόνο οι 120 που κατάφεραν να φθάσουν κολυμπώντας στην ακτή. Οι υπόλοιποι 720 αιχμάλωτοι βρήκαν τραγικό θάνατο.
Οι 60 Γερμανοί που επέβαιναν στο πλοίο σώθηκαν όλοι. Για τα αίτια της βύθισης επικράτησαν δύο εκδοχές: α) όσοι υποστήριζαν την πρώτη εκδοχή πίστευαν ότι οι Γερμανοί σκόπιμα βύθισαν το πλοίο τοποθετώντας στο αμπάρι του ωρολογιακή βόμβα ρυθμισμένη να εκραγεί μόλις το ΑΡΝΤΕΝΑ βγει από τον κόλπο του Αργοστολίου, ως αντεκδίκηση για την επίθεση στις 15 Σεπτέμβρη του 1943 στην ίδια θαλάσσια περιοχή κατά 3 φορτηγίδων που μετέφεραν Γερμανούς από το Ληξούρι στο Αργοστόλι. β) σύμφωνα με τη δεύτερη εκδοχή το πλοίο έπεσε σε ιταλικό ναρκοπέδιο.
To ναυάγιο εντοπίστηκε στην θαλάσσια περιοχή ανοιχτά της Λάσσης στην Κεφαλονιά.
Στην περιοχή που βρέθηκε το ναυάγιο, προκύπτει από την ιστορική έρευνα που έγινε σε συνεργασία με την Διοίκηση Ναρκαλιείας του ΓΕΝ ότι υπήρχε ιταλικό ναρκοπέδιο το οποίο τοποθετήθηκε στις 4/6/1943 από το ιταλικό motorship Berletta. Άρα με δεδομένη πλέον τη θέση του ναυαγίου οδηγούμαστε στο συμπέρασμα ότι το πλοίο προσέκρουσε σε ιταλική νάρκη. Μεταπολεμικά, το ΑΡΝΤΕΝΑ είχε την τύχη που είχαν και πολλά άλλα ναυάγια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Τμήματά του ανελκύθηκαν προκειμένου να πουληθούν ως σκραπ. Όμως, ένα μεγάλο μέρος του ναυαγίου έχει διασωθεί και κείτεται στο βυθό του Ιονίου.
Οι εικόνες από το κατωκάραβο και τα αντικείμενα που ξεπροβάλλουν από το λασπώδη πυθμένα συμπληρώνουν με εντυπωσιακό τρόπο το παζλ της ιστορίας του ΑΡΝΤΕΝΑ που τον Σεπτέμβριο του 1943 έγινε υγρός τάφος για εκατοντάδες Ιταλούς.
Ανάμεσα στα συντρίμμια οι δύτες διακρίνουν τα γράμματα που άλλοτε σχημάτιζαν το όνομα του πλοίου, προσωπικά αντικείμενα των ναυαγών, την αεροδόχο του καραβιού καθώς επίσης και πυρομαχικά. Η ορατότητα στον χώρο του ναυαγίου είναι συνήθως εξαιρετικά χαμηλή και αυτό οφείλετε στις καταβόθρες Αργοστολίου.
Το μεγαλύτερο τμήμα του ναυαγίου έχει ανελκυστεί μεταπολεμικά και στο βυθό παραμένει κυρίως το κατωκάραβο.
Κώστας Θωκταρίδης

8.ΕΠΤΑΝΗΣΟΣ, το πλοίο Θρύλος

Το πλοίο ΕΠΤΆΝΗΣΟΣ είχε αλλάξει κατά καιρούς πολλές ονομασίες Το πρώτο του όνομα ήταν VALENCAY. Κατασκευαστηκε το 1965  για λογαριασμο της Γαλλικης SNCF, και δρομολογηθηκε μεταξυ Αγγλιας και  Γαλλίας. Το 1984 έρχεται στα εγχώρια ύδατα με το σινιάλο της  Strintzis Lines και παίρνει το όνομα που όλοι ξέρουμε ΕΠΤΑΝΗΣΟΣ. Δρομολογήθηκε στη γραμμή Ραφήνα-Άνδρο-Τήνο-Μύκονο  με πλοίαρχο το Τζώρτζη. στην όποια και έγραψε στην κυριολεξία ιστορία ενώ δοκίμασε και την τύχη του στο Ιόνιο.
Στο διάστημα που το ΕΠΤΑΝΗΣΟΣ έμεινε στη Ραφήνα (1985 - 1992) ο Στρίντζης δεν είχε άλλα βαπόρια στον Πειραιά για αλλαγή. Στο διάστημα αυτό στο ΕΠΤΑΝΗΣΟΣ δεν άλλαξε σχεδόν τίποτα εκτός από την προέκταση της πρύμνης και το σινιάλο. Ούτε δρομολόγιο, ούτε πλήρωμα, ούτε καπετάνιος. Η μόνη αλλαγή έγινε όταν πήρε φωτιά το IONIAN GALAXY και πήγε από τη Ραφήνα να το αλλάξει το IONIAN SUN, που έκανε Άνδρο-Τήνο-Μύκονο - Δωδεκάνησα, οπότε πλοίαρχος στο ΕΠΤΑΝΗΣΟΣ πήγε ο καπετάνιος Διονύσης Βασιλάτος και στη θέση του SUN εμφανίστηκε το IONIAN SEA  με πλοίαρχο το Τζώρτζη.

Μετά την μετάθεσή του στο Ιόνιο, το ΕΠΤΑΝΗΣΟΣ γύρισε για μια ακόμη φορά στη Ραφήνα, όταν το μεγάλο SUPERFERRY έπαθε κάτι μια Παρασκευή απόγευμα και ακυρώθηκε το πρωινό του Σαββάτου. Τα άλλα πλοία δε χωρούσαν κι έτσι κλήθηκε εκτάκτως το ΕΠΤΑΝΗΣΟΣ, που έφτασε χαράματα. Το δρομολόγιο αυτό ήταν το τελευταίο ταξίδι του ΕΠΤΑΝΗΣΟΣ από τη Ραφήνα. Πολλές φορές ανακοινώθηκε έκτοτε, ότι θα ερχόταν για αλλαγή του SUPERFERRY II αλλά δεν ξανάρθε ποτέ.
Μετά την αλλαγή της εταιρείας και την πώληση της στις τότε Επιχειρήσεις Αττικής φόρεσε κι αυτό για λίγο τα σινιάλα της Blue Ferries μέχρι που το Μάιο του 2000 πωλείται στην Ventouris Ferries και παίρνει το όνομα POLLUX. Κάτι που πρέπει να εκτιμήσουμε στο Βεντούρη είναι ότι διατήρησε το μπλε χρώμα του πλοίου με το οποίο όλοι το είχαν γνωρίσει και οι περισσότεροι αγαπήσει. Μετά από 3 χρόνια το 2003 στη γραμμή Μπάρι-Δυρράχιο (Αλβανία) ΔΥΣΤΥΧΏΣ το πλοίο μας φεύγει για διάλυση αφού πρώτα είχε εδόθη το όνομα ΝΙSMA.

10. ΧΡΥΣΗ ΑΥΓΗ, η πνιγμένη πριγκίπησσα.

Το Χρυσή Αυγή ήταν επιβατηγό-οχηματαγωγό κλειστού τύπου (πρώην HAYABUSA), νηολογίου Άνδρου, ολικ. χωρητ. 499 κόρων και καθ. 215 κόρων, μήκους 59 μέτρων, ναυπηγήσεως του 1970 στα ναυπηγεία YOSHIURA ZOSEN της Ιαπωνίας, κινούμενο με δύο μηχανές, πλοιοκτησίας ΓΡΑΜΜΗ ΗΠΕΙΡΟΥ ΕΠΕ.
Το πλοίο, με Πλοίαρχο τον Αντώνιο Γαρδέλη και Α’ Μηχανικό το Γεώργιο Χρηστάκη, απέπλευσε περί ώρα 16.06 της 23ης Φεβρουαρίου 1983 από το λιμένα της Ραφήνας εκτελώντας το δρομολόγιο Γαυρίου-Πάρου-Νάξου, μεταφέροντας οχήματα έμφορτα με καύσιμα συνολικού βάρους 298 τόνων. Το πλοίο απέπλευσε με δυσμενείς καιρικές συνθήκες, με πλήρωμα 21 άτομα και με ακόμη 21 επιβαίνοντες, κατά το πλείστον οδηγοί και συνοδηγοί των οχημάτων.
Περί ώρα 18.25 της ίδιας ημέρας κάτω από τις δυσμενείς καιρικές συνθήκες έλαβε χώρα μετατόπιση προς τα δεξιά των δύο πρωραίων σειρών βυτιοφόρων οχημάτων, από την οποία και προκλήθηκε επικίνδυνη εγκάρσια δεξιά κλίση του πλοίου. Περί ώρα 18.40 και ενώ το πλοίο είχε λάβει πορεία προς την Άνδρο, απέχοντας περί τα 2 μίλια από τη νησίδα Μαντήλι σε κατά προσέγγιση στίγμα 37°-52′ Bόρειο και 24°-31′ Aνατολικό, έλαβαν χώρα δύο διαδοχικές εκρήξεις στο χώρο των οχημάτων.
Από τις εκρήξεις επήλθε διάνοιξη των πλευρικών τοιχωμάτων του χώρου οχημάτων, επακολούθησε εισροή υδάτων και επήλθε η βύθιση του πλοίου. Από τη βύθιση διασώθηκαν 14 άτομα από τους 42 συνολικά επιβαίνοντες.

Tο XPYΣH AYΓH παρέμενε αναποδογυρισμένο στην επιφάνεια της θάλασσας μέχρι ώρα 21.50 σε απόσταση 6 μιλίων νότια της νησίδας Mαντήλι. H επιχείρηση διάσωσης έγινε κάτω από πολύ δυσμενείς καιρικές συνθήκες και στο Σήμα Κινδύνου που πρόλαβε και εξέπεμψε το πλοίο ανταποκρίθηκαν τα πλοία XPYΣH AMMOΣ (της ίδιας εταιρείας), KAΣTPIANH KEAΣ, το ρωσικό ΣAMΠY PAMΠAT, το ρουμάνικο MΠOΛNTEΪN, δύο σκάφη του Πολεμικού Nαυτικού, ενώ από αεροπλάνο με φωτοβολίδες διευκολυνόταν η έρευνα στη φωτιζόμενη επιφάνεια της θάλασσας.

ΜΑΡΤΥΡΙΑ:
Τον Φεβρουάριο του 1983, ο αδελφός μου υπηρετούσε στην φρεγάτα ΛΗΜΝΟΣ του πολεμικού μας ναυτικού, η οποια μόλις είχε παραληφθεί από την χώρα μας (αν δεν κάνω λάθος είχε έρθει από την Ολλανδία, δύο -τρεις μήνες πριν).
Το βράδυ της 24ης Φεβρουαρίου, και ενώ ”σκοπούν” ήταν κάποιο παλιό αντιτορπιλικό, από την φρεγάτα του τηλεφώνησαν στο σπίτι μας όπου και βρισκόταν, να επιστρέψει άμεσα στο πλοίο γιατί έπρεπε να αναχωρήσουν κατεπειγόντως.
Ήταν το βράδυ του ναυαγίου του Χρυσή Αυγή, και η ΛΗΜΝΟΣ είχε διαταχθεί να αποπλεύσει από τον ναύσταθμο ”πάσει δυνάμη” για τον τόπο του ναυαγίου.
Το Χρυσή Αυγή είχε αποπλεύσει από Ραφήνα με πολύ άσχημο καιρό και έξω από την Κάρυστο, στο ακρωτήριο Μαντήλι (όπως πολύ σωστά μας είπε και η Καλυψώ) ή Κάβο Μαντέλο όπως το λένε οι συμπατριώτες μου Καρυστινοί, ανετράπηκε, αφού είχε προηγηθεί κλίση που οφειλόταν στην μετακίνηση φορτηγού στο γκαράζ του, και κατόπιν έκρηξης πάλι στον χώρο του γκαράζ πιθανότατα σε κάποιο από τα βυτιοφόρα που μετέφερε.
Το πλοίο μετά την ανατροπή του επέπλεε (τουμπαρισμένο) για αρκετή ώρα, και σε αυτή την κατάσταση το θυμάται και ο αδελφός μου όταν φτάσανε με την φρεγάτα στο τόπο του ναυαγίου. Βέβαια στο μόνο που μπόρεσαν δυστυχώς να βοηθήσουν ήταν στην περισυλλογή των σωρών (δεν θα ξεχάσω ποτέ τις περιγραφές του), μιας και αυτοί που διασώθηκαν είχαν περισυλλεγεί νωρίτερα από κάποιο φορτηγό πλοίο που είχε σπεύσει.
Για βοήθεια είχε «βγει» από την Κάρυστο και το Καστριανή Κέας, που εκείνο το βράδυ βρισκόταν στο λιμάνι της. Ο καιρός όπως είπα και πιο πάνω ήταν πάρα πολύ άσχημος την ημέρα του ναυαγίου, και θυμάμαι μάλιστα χαρακτηριστικά τον αδελφό μου να μου λέει ότι την άλλη ημέρα το πρωί και ενώ είχαν μπει με το πλοίο στον κόλπο της Καρύστου, τρόμαξε να αναγνωρίσει την Κάρυστο (όπως είπα πιο πάνω είναι ο τόπος καταγωγής μας) γιατί ήταν τα πάντα κάτασπρα από το χιόνι, το οποίο κάλυπτε όλη την περιοχή.
Να πούμε για την ιστορία ότι το ναυάγιο έγινε γύρω στις 18.30 περίπου της 24ης Φεβρ. 1983, το πλοίο είχε προορισμό τα νησιά Άνδρο-Τήνο-Πάρο και Νάξο, μετέφερε 9 βυτιοφόρα και 4 φορτηγά, και στο ναυάγιο «χαθήκαν» 26 από τους 47 επιβαίνοντες (πλήρωμα και επιβάτες).
Το επιβατηγό – οχηματαγωγό «Χρυσή Αυγή» του Αυγουστή Πολέμη, βυθίζεται προκαλώντας τον θάνατο 28 ανθρώπων. Η ΔΑΝ ζήτησε την απόδοση ευθυνών στον πλοίαρχο, τον Α’ μηχανικό, την πλοιοκτήτρια εταιρεία, έναν άνδρα του Λιμενικού Σώματος και την Επιθεώρηση Εμπορικών Πλοίων.

11. ΜΕΓΑΛΟΧΑΡΗ, βαφτισμένο στην Χάρη Της.

Το πλοίο ΜΕΓΑΛΟΧΑΡΗ (ΠΡΩΗΝ ΑΝΝΑ ΜΑΡΙΑ, ΜΕΤΕΠΕΙΤΑ ΣΚΙΑΘΟΣ)είχε μήκος 60,15 μέτρα, πλάτος 10,06 μέτρα και βύθισμα 2,99 μέτρα. Ήταν 1.193 grt και είχε δύο εξακύλινδρες μηχανές 2,500 ίππων.
Είχε πρωτόκολλο για 400 επιβάτες και 35 αυτοκίνητα. Το πλοίο γλίστρησε πάνω στα βάζα, έκανε την είσοδο του στη θάλασσα,πήρε μία πολύ μικρή κλίση προς πρώτα αριστερά και μετά προς τα δεξιά,με αποτέλεσμα να ανατραπεί από τη δεξιά πλευρά. Μετά το μπατάρισμά του, ανελκύστηκε στις 24 Μαίου του 1965,ολοκληρώθηκαν οι εργασίες που έπρεπε να γίνουν και αντικαταστάθηκαν τα τμήματα που είχαν υποστεί ζημιά.

Το πλοίο ξεκίνησε δρομολόγια ως Άννα Μαρία από Πάτρα για Σάμη αλλά για πολύ μικρό χρονικό διάστημα. Θα αλλάξει το όνομα του σε Μεγαλόχαρη και θα δρομολογηθεί από Ραφήνα για Άνδρο-Σύρο-Τήνο. Το 1977 το αγόρασε η Nomicos Lines,το ονόμασε Σκιάθος και μέχρι το 1991 υπηρέτησε τις γραμμές των Βόρειων Σποράδων.

12. ΚΑΡΑΙΣΚΑΚΗΣ, η Ιταλική Συγνώμη

Το πλοίο «Καραϊσκάκης» ήταν ιδιοκτησία της Εταιρείας «Ποταμιάνου».
Η εταιρεία αυτή προΰπαρχε και προ του πολέμου. Μετά τον πόλεμο, η εταιρεία έλαβε ένα από τα τέσσερα σκάφη των ιταλικών επανορθώσεων (στις ιταλικές επανορθώσεις περιλαμβάνοντο και τρία μεσογειακά σκάφη πολύ μεγαλύτερα). Στα ακτοπλοϊκά είχαν δοθεί τα ονόματα «Μιαούλης», «Κανάρης», «Καραϊσκάκης» και «Κολοκοτρώνης», και ήσαν πανομοιότυπα. Η Εταιρεία Ποταμιάνος επήρε το «Κολοκοτρώνης», ενώ η εταιρεία Νομικού επήρε τα άλλα τρία. Χαρακτηριστικά του πλοίου αυτού ήταν τα ακόλουθα: Εκτόπισμα περί τους 1500 τόνους.

Ήταν διπλέλικο με δύο μηχανές Diesel. Έλεγαν ότι ήτο πλοίο των 15,5 μιλίων, όμως ταξίδευε με 13 περίπου μίλια. Η γάστρα του (δηλαδή το μέρος του σκάφους που βρίσκεται στο νερό) ήταν πολύ υδροδυναμική. Το πλοίο πρώρα και πρύμα δεν εκτόπιζε πολλά νερά, γι’ αυτό έκανε ένα περίεργο κούνημα στην τρικυμία. Το κούνημα αυτό ήταν ένας συνδυασμός σκαμπανεβάσματος με μπότσι. Δεν είχε καρένα αλλά ήτο πλάκα από κάτω. Οι μηχανές του πλοίου νομίζω ότι ήσαν αδύνατες, απόδειξη η μέτρια ταχύτης για την εποχή εκείνη. Ακόμα και οι μανούβρες μέσα στο λιμάνι καθυστερούσαν λόγω της μικρής ιπποδύναμης των μηχανών.

Άλλο ελάττωμα που έφερνε δυσκολίες στις μανούβρες ήταν ότι η μία προπέλα βρισκόταν κοντά στην άλλη και δεν δημιουργείτο ισχυρό ζεύγος δυνάμεων για την περιστροφή των σκαφών (προτέρημα που είχε το «Δέσποινα» του Φουστάνου). Νομίζω ότι και το σκάφος δεν είχε την αντοχή που είχε το σκάφος των παλαιοτέρων πλοίων όπως το «Κωστάκης» («Μαρή»). Έτσι απεσύρθησε σύντομα από την ενεργό υπηρεσία. Ήταν αρκετά ευρύχωρο εν συγκρίσει με τα άλλα πλοία των γραμμών και πολύ καθαρά.

Θ.Κ.