Καλό μήνα! Ήθη και έθιμα του Μαρτίου

Ο Μάρτιος ήταν ο πρώτος μήνας των Ρωμαίων επειδή με αυτόν αρχίζει η άνοιξη και η φύση ανασταίνεται. Σύμφωνα με την παράδοση, καθιερώθηκε από το μυθικό Ρωμύλο προς τιμήν του πατέρα του και γενάρχη των Ρωμαίων, θεού του πολέμου Mars, του Άρη.

Στη γιορτή αυτή οι Ρωμαίες δεσποινίδες περιποιούνταν τις υπηρέτριές τους. Την ίδια μέρα γιόρταζαν και τα γενέθλια του Θεού Άρη. Στις 24 τιμούσαν τη μεγάλη θεά Κυβέλη με οργιαστικές τελετουργίες κατα τις οποίες οι ιερείς της θεάς, οι επονομαζόμενοι Γάλλοι, αυτοευνουχίζονταν. Στις 25 γιορτάζονταν τα Λιμπεράλια, προς τιμήν του Διονύσου. Στη γιορτή αυτή οι νέοι που είχαν...
συμπληρώσει το 16ο έτος της ηλικίας τους παραλάμβαναν την ανδρική τήβεννο και εισέρχονταν στην ανδρική ηλικία..

Στην αρχαία Αθήνα Ο Μάρτιος αντιστοιχούσε στον Ανθεστηρίωνα και οι κάτοικοι της Αττικής γιόρταζαν τα Διάσια, αφιερωμένα, στο μειλίχιο Δία. Πρόσφεραν αναίμακτες και αιματηρές θυσίες και έκαναν δώρα στα παιδιά.

Στη Δήλο αυτή την εποχή γιόρταζαν τα Δήλια, προς τιμήν του Απόλλωνος και οι Αθηναίοι έστελναν εκεί αντιπροσωπεία και αθλητές για να πάρουν μέρος στους αγώνες που οργανώνονταν εκεί.

Αλλά η μεγαλύτερη γιορτή ηταν τα εν άστει Διονύσια, προς τιμήν του Διονύσου, στη διάρκεια των οποίων ετελούντο και δραματικοί αγώνες με τραγωδίες και κωμωδίες που παρουσιάζονταν στο θέατρο του θεού, στη νότια κλιτύ του βράχου της Ακρόπολης.

Στο Βυζάντιο ο Μάρτιος γιορτάζονταν πανηγυρικά όπως δείχνει και ο κανόνας της εν Τρούλλω Οικουμενικής Συνόδου.

Ο λαός μας έχει πολλές παροιμίες που συνδέονται με τις ασταθείς καιρικές συνθήκες του Μάρτη: “Κάλλιο Μάρτης στις γωνιές, παρά Μάρτης στις αυλές”, “Μάρτης είναι χάδια κάνει, πότε κλαίει, πότε γελάει”. Όμως αυτό τον μήνα αχνοφαίνονται και τα πρώτα σημάδια της Άνοιξης γι αυτό και ονομάζεται Ανοιξιάτης.. “Από Μάρτη καλοκαίρι και από Αύγουστο Χειμώνα”, χωρίς όμως να παύει να είναι και Γδάρτης για το δριμύ ψύχος του: “Μάρτης γδάρτης και κακός παλουκοκάφτης, τα παλιόβοδα γδέρνει και τα δαμάλια τα παιδεύει”λέει ο λαός. Παλουκοκάφτης γιατί οι χωρικοί έχοντας εξαντλήσει τα ξύλα του χειμώνα αναγκάζονται να κάψουν και τα παλούκια από τους φράχτες τους για να ζεσταθούν. “Φύλα ξύλα για το Μάρτη, να μην κάψεις τα παλούκια”, προτρέπει η λαϊκή σοφία. Επίσης λόγω της αστάθειάς του ονομάζεται και Κλαψομάρτης και Πεντάγνωμος: “Ο Μάρτης ο Πεντάγνωμος , πολλές φορές εχιόνισε και πάλι το μετάνοιωσε και δεν εξαναχιόνισε”.

Το πιο γνωστό έθιμο του Μαρτίου είναι η συνήθεια να δένουν οι μητέρες στο χέρι ή στο πόδι των παιδιών τους το λεγόμενο Μάρτη, κορδόνι από λευκό και κόκκινο νήμα για να τα προφυλάξουν από τις ακτίνες του Μαρτιάτικου ήλιου, οι οποίες θεωρούνται επικίνδυνες.

Ένα άλλο γνωστό έθιμο είναι το “χελιδόνισμα”, η υποδοχή των χελιδονιών. Τα παιδιά γυρίζουν από σπίτι σε σπίτι και λένε ένα τραγούδι: “Χελιδόνα έρχεται απ τη μαύρη θάλασσα…”

Ο Μάρτης είναι επίσης άρρηκτα δεμένος με τη Σαρακοστή γι αυτό και “λείπει ο Μάρτης από τη Σαρακοστή”;;αναρωτιέται ο λαός. Για σαράντα μέρες τηρείται αυστηρή νηστεία. Η λέξη νηστεία έχει αρχαιοελληνική ρίζα και προέρχεται από το αρνητικό μόριο νή και το εσθίω=τρώω. Σε μερικά μέρη της Ελλάδας φτιάχνουν την κυρά Σαρακοστή, μια γυναίκα δηλαδή χωρίς στόμα και με 7 πόδια, όσες και οι εβδομάδες μέχρι το Πάσχα. Τη φτιάχνουν από χαρτόνι και την κρεμάνε στο ταβάνι. Κάθε βδομάδα που περνάει κόβουν κι από ένα πόδι μέχρι να φτάσει το Πάσχα.

Στη διάρκεια της Σαρακοστής δεσπόζουν οι Χαιρετισμοί της Παναγίας κάθε Παρασκευή και η λατρεία των νεκρών τα ψυχοσάββατα. Έτσι το πρώτο Σάββατο της, των Αγίων Θεοδώρων, είναι Ψυχοσάββατο αφιερωμένο στους νεκρούς. Φτιάχνουν κόλλυβα και τα πηγαίνουν στην εκκλησία. Κάνουν μνημόσυνα στο νεκροταφείο και προσφέρουν πίτες, κουλούρια και άλλα νηστίσιμα στους γείτονες για να συγχωρέσουν τις ψυχές των νεκρών.

Την πρώτη Κυριακή της νηστείας , γιορτάζεται η Κυριακή της Ορθοδοξίας για να τιμηθεί η απόφαση της Οικουμενικής Συνόδου το 843 μΧ, για την αναστήλωση των εικόνων. Επίσης η τελευταία Παρασκευή των Χαιρετισμών ψάλλεται ο Ακάθιστος Ύμνος, που σύμφωνα με την παράδοση γράφτηκε από τον πατριάρχη Σέργιο για να ευχαριστήσουν οι Βυζαντινοί την Παναγία που έσωσε την Κωνσταντινούπολη από τους Αβάρους το 626 μΧ.Ονομάστηκε Ακάθιστος γιατί τον έψαλλαν όλοι όρθιοι. Όμως η μεγάλη γιορτή του μήνα είναι στις 25 Μαρτίου που γιορτάζεται ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου. όταν μάλιστα συνδέθηκε με την επανάσταση  του 1821, έγινε μια ημερομηνία ορόσημο στη μνήμη του ελληνικού λαού.

Βιβλιογραφία:

Ημερολόγιο 2010: Ε, ρε γλέντια,ιδέα και επιμέλεια ημερολογίου: Γιωργος Παυριανός, εκδόσεις εφημερίδα τα Νέα 2009 hartaetoi.wordpress.com