Οι απαντήσεις πολλές και με πολλά συν και πολλά μείον η καθεμιά, αλλά θα προσπαθήσω να παρουσιάσω το πρόβλημα όσο το δυνατόν πιο σύντομα.
Ας ξεκινήσουμε από το υπάρχον: πανελλαδικές εξετάσεις με το τέλος του λυκείου.
Το καλό του συστήματος είναι οτι είναι ίσως ο πιο αδιάβλητος θεσμός στη χώρα.
Και αυτό δεν είναι λίγο, όταν μιλάμε για τη χώρα που έχει καταστεί συνώνυμο της ρεμούλας και της βρώμας.
Επίσης, το σύστημα αυτό έχει κάποιο βαθμό αξιοκρατίας.
Θα μου πει τώρα κάποιος “τι σόι αξιοκρατία είναι αυτή; Επειδή ο άλλος διάβασε παπαγαλία 80 σελίδες και πήγε κι έγραψε 20 στη Βιολογία, πάει να πει πως αξίζει για μελλοντικός γιατρός περισσότερο απ’ τον άλλον που έγραψε 17;”
Όντως, το 20άρι σε κάποιο μάθημα δεν εξασφαλίζει την ικανότητα.
Αλλά με ποιον τρόπο να γίνει το ξεδιάλεγμα;
Να πάρουμε τα 17χρονα, να τους δώσουμε κι από ‘να νυστέρι και να τα βάλουμε να εγχειρήσουν κάνα κακομοίρη, για να δούμε ποιος θα τα καταφέρει καλύτερα;
Καλώς ή κακώς, πριν την πράξη είναι η θεωρία.
Και η θεωρία διαβάζεται.
Άρα, η εξέταση επί του διαβάσματος κρίνεται απαραίτητη.
Δυστυχώς δε θα μάθουμε ποτέ ποιος θα ήταν καλύτερος γιατρός ανάμεσα σε δύο ανθρώπους, πριν αυτοί γίνουν γιατροί!
(πριν δηλαδή από την επιλογή τους)
Άρα ποτέ δε θα μπορεί να εξασφαλιστεί απόλυτη αξιοκρατία, με βάση αυτό το κριτήριο.
Κι αν εισάγονταν ελεύθερα και παρακολουθούσαν ένα έτος, όπως προτείνουν πολλοί, στη σχολή της επιλογής τους και ύστερα να δίνουν εξετάσεις στο τέλος του προπαρασκευαστικού έτους μέσα στη σχολή αυτή, επί του ίδιου του αντικειμένου;
Αν μη τι άλλο, είναι μια ενδιαφέρουσα πρόταση και η μοναδική σοβαρά διατυπωμένη, όμως κι αυτή χωλαίνει σε πολλά σημεία για τα οποία πρέπει να βρεθούν επαρκείς απαντήσεις.
Πρώτον, μιλούσαμε πριν για τον αδιάβλητο χαρακτήρα των πανελλαδικών εξετάσεων. Στην περίπτωση που οι εξετάσεις γίνουν υπό την αιγίδα κάθε πανεπιστημίου, τότεξεχάστε την αδιαβλητότητα του συστήματος! Πιο διαβλητός φορέας από τα ελληνικά πανεπιστήμια… απλά δεν υπάρχει!
Ο απρόσωπος χαρακτήρας των πανελλαδικών εξετάσεων, που το γραπτό του μαθητή από τη Σπάρτη διορθώνεται στην Κοζάνη από κάποιον καθηγητή που δεν τον έχει δει ούτε και θα τον δει ποτέ, θα χαθεί αναγκαστικά στην περίπτωση αυτή, καθώς εντός ενός πανεπιστημίου προσωποποιείται πολύ ευκολότερα το γραπτό και εξάλλου και ο υποψήφιος ξέρει ποιος διορθώνει το γραπτό του και επομένως μπορεί να αρχίσει τα… “δωράκια”!
(εκεί να δείτε πόσο πιο… ταξικό γίνεται το σύστημα!)
Δεύτερον, αν για παράδειγμα υπάρχει (που δεδομένα θα υπάρχει) πολύ μεγάλη ζήτησησε κάποιες σχολές, όπως Νομική, Ιατρική, Πολ. Μηχανικών κλπ, και με δεδομένο πως δεν μπορούν σε μια σχολή να χωρέσουν όλοι, με ποιο τρόπο θα γίνει το ξεδιάλεγμα αυτών που θα φοιτήσουν αυτήν την προπαρασκευαστική χρονιά στη σχολή προτίμησής τους;
Μήπως πάλι θα οδηγηθούμε σε εξετάσεις ανάλογες των πανελλαδικών και μάλιστα με πολύ πιο διαβλητό -και άρα άδικο και ταξικό- καθεστώς;
Λένε πολλοί πως “δεν είναι δυνατόν να ζητάμε από τα παιδιά να επιλέξουν επαγγελματική σταδιοδρομία απ’ τα 17 τους”.
Ωραία. Και πότε να την διαλέξουν;
Να τους πούμε “μάγκες, αράξτε ως τα 25 σας, και μετά, μόοολις νιώσετε έτοιμοι, μας λέτε και πού θέλετε να σπουδάσετε;”
Η επιλογή στα 17 είναι ένα αναγκαίο κακό, λοιπόν.
Το να βελτιωθεί ο σχολικός επαγγελματικός προσανατολισμός, αυτό είναι ένα ζήτημα.
Αλλά το να επιλέγουν όταν θα είναι ώριμοι να επιλέξουν, αυτό δυστυχώς δεν ανήκει στη σφαίρα της πραγματικότητας, αλλά σε ουτοπίες.
Πολλά λέγονται για τις πανελλαδικές εξετάσεις και για το δυσβάσταχτο άγχος που φορτώνουν στα παιδιά.
Εγώ, όμως, θεωρώ πως το τελευταίο που επείγει να αλλάξει στο σύστημα παιδείας είναι ο θεσμός των πανελλαδικών εξετάσεων.
Πρέπει να αλλάξουν πολλά, πάρα πολλά, αλλά δυστυχώς, όσο κι αν το 'χω παλέψει στο μυαλό μου, δεν έχω βρει δικαιότερο, αξιοκρατικότερο, αταξικότερο και τιμιώτερο σύστημα από τις πανελλαδικές.
Τι πρέπει να αλλάξει;
Το περιεχόμενο των εξετάσεων; Οπωσδήποτε!
Να καταργηθεί -στην ουσία- η παπαγαλία!
Κι αυτό δε γίνεται διά… νόμου, αλλά μέσω της αλλαγής στη λογική της εξεταστέας ύλης.
Δηλαδή, αν π.χ. μιλάμε για το μάθημα της Ιστορίας, να μην εξετάζεται ένα βιβλίο Χ σελίδων, στο οποίο τελικά όπως ξέρουμε- γράφει καλύτερα όποιος παπαγαλίσει καλύτερα.
Να θεωρείται εξεταστέα ύλη το σύνολο της αρχαίας, νεώτερης και σύγχρονης ελληνικής και παγκόσμιας ιστορίας και να τίθενται ερωτήσεις, έτσι ώστε το παιδί που ξέρει πραγματικά Ιστορία να είναι σε θέσει να απαντήσει με βάση τις γνώσεις που έχει αποκτήσει αναγκαστικά με τα δικά του λόγια- αφού είναι πρακτικώς αδύνατο να αποστηθίσει κάποιος τόσες χιλιάδες σελίδες!
Ομοίως και στα άλλα μαθήματα.
Κατά τ’ άλλα, θα πρέπει γενικότερα να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο της στείρας αποστήθισης στο σχολείο και να να ενταχθεί περισσότερο η μέθοδος των εργασιών και φυσικά οι πραγματικές ερωτήσεις κρίσεως- όχι σαν και τις τωρινές που αυτοαποκαλούνται “κρίσεως” και στην ουσία ζητούν απ’ το μαθητή να “τους πει το μάθημα” αυτούσιο.
Να ξεφύγουμε επιτέλους από το αδιέξοδο της αναμάσησης κανόνων του τύπου “η παραλήγουσα ποτέ δεν περισπάται, όταν η λήγουσα είναι μακρά” και να μπούμε στην ουσία του διδακτικού αντικειμένου.
Δηλαδή, στα αρχαία π.χ. να δίδεται μόνο ένα αδίδακτο κείμενο για μετάφραση και μόνο και ένα νεοελληνικό κείμενο για να μεταφερθεί στα αρχαία ελληνικά. Ούτε ασκήσεις ούτε τίποτα. Ένα αρχαίο κείμενο κι ένα “αντίστροφο”. Κι όποιος μπορέσει να το δημιουργήσει, έστω και αξιοπρεπώς, πάει να πει πως έχει μάθει τα βασικά των αρχαίων, πως έχει αντιληφθεί την ουσία της γλώσσας, πέρα από μηχανιστικές επιλύσεις ασκήσεων.
Κι αν σας φαίνεται πολύ δύσκολο αυτό για τους μαθητές, θα σας απαντήσω πως -ναι- θεωρώ πως πρέπει να είναι υψηλό το επίπεδο των γνώσεων και των ικανοτήτων των μαθητών που βγαίνουν απ’ το Λύκειο. Δε συμμερίζομαι καθόλου την αριστερόστροφη οπτική σ’ αυτό το θέμα, που στην ουσία είναι η αποθέωση της μετριότητας.
Δεν είναι κακό να επιδιώκουμε να καλλιεργούμε “αρίστους”. Αυτοί οι “άριστοι” τραβούν την κοινωνία μπροστά, όντας πρωτοπόροι στην επιστήμη τους και συχνά και στην κοινωνική δράση.
Ας μην επιδιώκουμε άλλους όχλους πτυχιούχων αγράμματων.
Το επίπεδο της παιδείας δεν κρίνεται απ’ το πόσοι παίρνουν απολυτήριο λυκείου ή πτυχίο πανεπιστημίου, αλλά απ’ τη γνώση και τις δεξιότητες που αντιστοιχούν σ’ αυτά τα νεκρά χαρτιά.
Δεν είναι πιο δημοκρατικό το να κάνουμε εύκολο το Λύκειο για να παίρνουν όλοι απολυτήριο.
Δημοκρατικό είναι -σε ένα απαιτητικό Λύκειο- να δίνει η Πολιτεία σε κάθε μαθητή τα απαραίτητα μέσα (αναβαθμισμένο δημόσιο σχολείο, ενισχυτική διδασκαλία, κοινωνικό φροντιστήριο), για να παλέψει ισάξια με τους άλλους για τους στόχους του.
Θεωρώ, λοιπόν, υπεραπλουστευτικό το σκεπτικό που οδηγεί στην απαίτηση από πολλούς να καταργηθούν οι πανελλαδικές εξετάσεις.
*Πρώτον, διότι όπως δείξαμε παραπάνω, η μόνη σοβαρά διατυπωμένη αντιπρόταση αντιμετωπίζει τεράστιες δυσκολίες στην εφαρμογή της, ενώ παράληλλα είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα δημιουργήσει πολύ περισσότερα προβλήματα απ’ αυτά που θα λύσει.
*Και δεύτερον, διότι το… τελευταίο “πρόβλημα” του ελληνικού συστήματος παιδείας είναι ο τρόπος εισαγωγής στα πανεπιστήμια. Τα αληθινά μεγάλα προβλήματα εδρεύουν πριν απ’ τις πανελλαδικές και μετά απ’ αυτές.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου